En çok üreme çağında rastlanan endometriozis, endometrium dokusunun rahîm dışında herhangi bir alana yerleşmesiyle ortaya çıkmaktadır. Genetik aktarıma diğer aile bireylerine geçebilir ve kısırlığa sebep olabilir.
Endometriozis hastalığı karnın her bölgesinde yerleşim göstermektedir. Bunlar;
Yumurtalıklar
Rahmin yüzeyi
Tüpler
Karın zarı
Kalın bağırsak ve rektum
İdrar torbası ve üreterler
Göz
Akciğer
Yara dokuları
Endometriozis nedeni tam olarak tespit edilememekle birlikte oluşan endometriozis odakları her adet döngüsünde östrojen hormonunun etkisiyle değişimlere bağlı büyümekte, kanamakta ve yayılmaktadır. Buna bağlı olarak da bulunduğu bölgede ağrı ve yapışıklıklar oluşmaktadır.
Endometriozis (çikolata kistleri) doğurganlık döneminin hastalığıdır.
Adet döneminde , ilişki esnasında ağrı ve uzun süreli pelvik ağrısı olan kadınlarda %70 oranında görülmektedir. Kısırlık problemi olan kadınlarda ise %30-40 oranında görülmektedir. Adet dönemlerinde ciddi ağrı, ağrılı cinsel ilişki, karın ağrısı, kabızlık, şişkinlik, adet düzensizliği, kısırlık, kanlı idrar gibi şikayetler ile kendini gösterir. Bazı kadınlarda ise hiçbir şikayet oluşturmazken ve tesadüfen saptanabilir.
Adet sıklığı, süresi ve miktarı fazla olan kadınlar, erken yaşta adet görenler, geç yaşta menopoza girenler, doğuştan uterus anomalileri olanlar, ailesinde endometriozis öyküsü olanlar, zayıf, uzun boylu. kadınlar endometriozis açısından risk altındadır.
Ayrıca yağlı yiyeceklerle beslenme, et tüketiminin fazla olması ve fazla kafein tüketimi de endometriozis riskini arttırır.
Endometriozis Nasıl Teşhis Edilir?
Adet döneminde ağrı , idrar yaparken yanma, cinsel ilişki esnasında ağrı, hamile kalamama, sebepsiz kasık ağrıları gibi çeşitli problemlere neden olan endometriozisin tanısı oldukça zor konulur. Zira, endometriozis hastalığı, yumurtalıklarda yâda diğer alanlarda kistleşmedikçe, tespit edilmesi zor bir hastalıktır. Hastalardan öncelik şu tetkikler istenmelidir;
Jinekolojik ve ultrason muayenesi
Kan testleri ( CA 125, CA 19-9
Endometriozisin tablosu herkeste hafif seyredebildiğinden dolayı hastalık geç tespit edilebilir. Genellikle sebepsiz karın ağrıları ile doktora giden kadınlar, diğer kadın hastalıklarının dışlanmasının ardından endometriozis olabileceği şüphesi ile ileri muayene ve testlere tabi tutulur. Eğer yapılan testler ve tahlillerde de “ağrıların kaynağı” tespit edilemez ise laparoskopi ile batın içi incelenir. Böylece; endometrioma yapışıklıkları, ameliyat sayesinde çıplak gözle tespit edilir ve aynı ameliyat içerisinde tedavi edilebilir.
Endometriozis (Çikolata Kistleri) Nasıl Tedavi Edilir?
Tedaviyi belirleyen en önemli iki faktör ağrının şiddeti ve çocuk isteğidir. Medikal ilaç kullanımı ve cerrahi tedavi yani ameliyat olmak üzere iki tedavi yaklaşımı bulunmaktadır.
Medikal ilaç tedavisinde amaç östrojen seviyelerini azaltarak endometriozis (çikolata kistleri) odaklarını baskılamak, hastalığın ilerlemesini durdurmaktır. Bu amaçla ağrı kesiciler, doğum kontrol hapları, progesteron içeren ilaçlar (ilaçlı spiral, 3 aylık iğneler) kullanılabilir. İlaç tedavisi ne olursa olsun 2 yıl sonra hastalığın %50 oranında tekrarlama riski bulunmaktadır.
Ağrısı çok şiddetli olanlarda en etkin yöntem cerrahidir.
Çikolata Kisti Tedavisinde Cerrahi Operasyon
Çikolata kistinin tedavisi, medikal tedavilerin yeterli olmadığı durumlarda cerrahi girişimler ile sağlanabilir. Açık yâda kapalı yapılabilen çikolata kisti ameliyatı genelde genel anestezi altında laparoskopi ile yapılır. Estetik görünüm ve minimum ağrı için sıkça tercih edilen ileri laparoskopik yeteceği olan doktorlar tarafından çikolata kisti ameliyatı yapılabilir.Ancak ameliyatın çok zor ve ileri teknik ve yetenek gerektiği unutulmamalıdır.
Medikal tedavilerle birlikte yapılan cerrahi girişimler, çikolata kistini yok etmede büyük rol oynar. Zira; Cerrahi işlemle alınan çikolata kistlerinin mikroskobik parçaları geride kalabilmekte ve bu parçalar yeniden büyüyerek çikolata kistine sebep olabilmektedir. Bu nedenle, çikolata kisti ameliyatı öncesinde ve ameliyat sonrasında ilaç tedavilerine sıkça yer verilmektedir.
Op. Dr. Çağdaş Özdemir / Kadın Hastalıkları ve Doğum Doktoru
