Normal gebelik süresince annenin her organ sisteminde çok belirgin anatomik ve fonksiyonel değişiklikler oluşmaktadır. Bu değişikliklerin çoğunluğu fetus ve plasentadan gelen fizyolojik uyaranlara yanıt olarak fertilizasyonu takiben hemen başlamakta ve gebelik süresince devam etmektedir. Gebelikte vücutta oluşan değişiklikler aşağıdaki başlıklardaki gibidir.
Uterus
Uterus normalde 70 gr ağırlığındadır ve kavitenin hacmi 10 ml veya altındadır ancak gebelik sonunda yaklaşık 1100 gr ağırlığında ve yaklaşık 5-7 litrelik hacme ulaşır. Gebeliğin sonlarına doğru uterus kapasitesi gebelik öncesine göre yaklaşık 500-1000 kat armıştır.
Overler(yumurtalıklar)
Gebelik esnasında yumurtlama durur yeni follikül gelişimi askıya alınır.
Vajen
Vajenin kanlanması artar, bağ dokuda yumuşama olur.
Karın duvarı ve deri
Gebeliğin son aylarında karın duvarı kasları ve dersinde gerilme olur. Artmış lordoz ve pelvis bağlarında gevşeme görülür. Bu kas iskelet sisteminde değişiklere bağlı bel ağrısı, ellerde uyuşma gibi şikayetler olur. Yüksek düzeyde steroidler ve mekanik gerilme etkisi ile deride kollajen kırıklarına bağlı olarak çizgilenmeler gelişebilir. Deride pigmentasyon artışına bağlı renk değişiklikleri gözlenir. Deride yüzeyel kan akımında artış vardır.
Memedeki değişiklikler
Erken gebelik haftalarında genellikle memede hassasiyet ve uyuşma yakınması vardır. Ikinci aydan sonra meme boyutlarında artış ve cilt altında damarlanma belirginleşir. Meme uçları daha koyu ve dik hale gelir. Gebeliğin 4-5. Aylarından sonra meme uyarısıyla koyu, sarı kolostrum denen akıntı olabilir. Meme boyutlarındaki artış ile doğum sonrası sentezlenecek süt miktarı arasında ilişki yoktur.
Metabolizma
Hızla büyüyen fetus ve plasentanın ihtiyaçlarını karşılayabilmek için, gebe kadının metabolizmasında çok belirgin değişiklikler olur. Üçüncü trimesterde gebelik öncesine oranla annenin bazal metabolizma hızı -20 artmıştır, bir başka deyişle gebelik süresince enerji ihtiyacındaki artış 300kcal/gündür.
Gebelik süresinde ideal olarak nitelendirilebilecek kilo alımı hastanın gebelik öncesi vücut kütle indeksine (VKİ) göre değişir. Gebeliğe düşük VKİ ile başlayan bir kadın için 16-18kg alımı normal sayılabilirken, yüksel VKİ ile başlayan bir kadın için 8kg alımı normal kabul edilebilir. Normal VKİ ile gebeliğe başlayan bir kadında ortalama 12-13 kg alımı ideal kabul edilir. Bu durumda doğum sonrası hastada 3-4 kg yağ dokusu kalacaktır ki bu da emzirme için gerekli enerji deposu olarak işlev görecektir. Gebelik sırsında fazla kilo alımının yüksek diyabet, preeklampsi, sezaryan doğum riskine yol açtığı gösterilmiştir. Alınan kilonun en büyük kısmı vücuttaki sıvılar tarafından oluşturulur.
Gebelik süresince 6-7 litre civarı su birikimi olmaktadır. Bunun dışında bacaklarda yaklaşık 1-2 litre ödem sıvısı birikir.
Gebelik süresince toplam 1 kg civarında annede protein miktarında artış vardır.
Gebelik potansiyel diyabetojen bir durumdur. Normal gebelikte hafif açlık hipoglisemisi, postprandial hiperglisemi ve hiperinsulinemi vardır. Normal gebede açlık kan glikoz düzeyleri gebe olmayan göre yaklaşık 15mg/dl daha düşüktür.
Yağ metabolizmasında belirgin değişiklikler olmaktadır. Özellikle ikinci trimesterde gebede yağ depolanması artmakta, üçüncü trimesterde ise fetal ihtiyacın artmasına bağlı olarak bu yağ dokusu mobilize olmakta, depolanan miktar azalmaktadır.
Hematolojik değişiklikler
Dolaşımdaki kan hacmi %40-50 artar. Bu artış ilk trimesterde başlar. Kan hacmi artışından hem plazma hem de kırmızı kan hücreleri sorumludur. Ancak plazma %50 artarken kırmızı kan hücresindeki artış -30 dolaylarındadır. Bunu sonucunda anemi gelişir. Kan demir ve ferritin düzeyleri düşer.
Dolaşım sistemi
Dolaşımdaki kan hacminde %40-50 artış olur. Kalp hızı ve hacmi -20 artar. Kan basıncında düşme olur. Kalp atım hızı 10 vurum/dakika artar. Diayafram yukarı eleve olduğu için kalp haififçe sola ve yukarıya doğru yer değiştirir. Bu kan basıncında düşme gebeliğin 24. Haftasında en belirgin hale gelir. Doğuma doğru gebelik öncesi değerlerine ulaşır.
Solunum sistemi
Gebelik esnasında diyafram yaklaşık 4 cm yükselir. Buna bağlı akciğerin hacmi azalır.
Boşaltım sistemi
Böbrek boyutu bir miktar artış gösterir, normalden 1cm fazldır. idrar kanallarında genişleme olur buna bağlı böbrek enfeksiyonu riski artar. Gebeliğin sonlarına doğru idrar kesesinin tabanına olan bası nedeniyle yeterli kan akımı olmaz ve idrar kesesi enfeksiyona yatkın hale gelir.
Mide-bağırsak sistemi
Gebelik boyunca mide boşalma zamanında belirgin bir değişiklik olmaz ancak doğum eylemi esnasında ve özellikle analjezik verilmesini takiben mide boşalma zamanında belirgin bir uzama ortaya çıkar. Bu nedenle genel anestezinin en önemli risklerinden biri de mide içeriğinin aspirasyonudur. Mide içeriğinin yemek borusuna kaçması gebelerde sık görülür. Diş etleri daha kırmızı ve yumuşamıştır. Gebelikte gastrik ülser daha az görülür. Bağırsak hareketleri yavaşladığı için kabızlık sıktır. Safra kesesi boşalma zamanı uzar ve safra kesesi taşına yatkınlık artar. Karaciğer fonksiyon testleri genellikle normaldir.
Endokrin sistem
Hipofiz bezi gebelikte büyür, ancak görme bozukluğuna yol açmaz.Prolaktin seviyesi gebelikte on kat yükselmiştir ama doğumdan sonra hızla düşer.
Sinir sistemi
Hafıza, dikkat ve konsantrasyonda zayıflama görülür.
Gebelikte meydana gelen değişiklikler için daha fazla bilgi almak için doktorunuza danışabilirsiniz.
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
